GIÁ CÀ PHÊ

Giá tiêu đang ở mức cao (hơn 100.000 đồng/kg) khiến nhiều hộ nông dân Dak Lak đua nhau mở thêm diện tích. Người thì chặt bỏ vườn cà phê già cỗi, kẻ tìm mọi cách xâm hại rừng để trồng tiêu với hy vọng sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Tuy nhiên, trong “cơn sốt” này cũng được dự báo là sẽ đi kèm với nhiều rủi ro không lường trước được…

Riêng ở xã Bình Thuận – thị xã Buôn Hồ, đến nay diện tích tiêu đã lên tới gần 350 ha, tăng gấp đôi so với hai năm trước. Diện tích tăng, theo ông Trương Văn Khánh, một nông dân ở đây cho biết, vì tiêu được giá nên nhiều hộ đã không ngần ngại phá bỏ vườn cà phê kém năng suất để thay thế loại cây trồng đang mang lại hiệu quả kinh tế cao này. Ông Khánh nói thêm: “Không những phá bỏ vườn cà phê, nhiều người còn chặt luôn cả vành đai cây che bóng mát trong vườn để trồng tiêu với tâm lý, trồng thêm được trụ nào hay trụ ấy…”. Bản thân gia đình ông Khánh cũng đã phá bỏ gần nửa sào cà phê và cây che bóng để trồng thêm hơn 400 trụ tiêu.

Tình trạng trên đang xảy ra phổ biến tại nhiều địa phương lâu nay được coi là vùng trọng điểm tiêu của Dak Lak, như Ea H’Leo, Krông Buk, Krông Năng và Cư M’Gar… khiến diện tích tiêu tăng vọt. Theo ông Phan Hùng Cường – Phó phòng trồng trọt (Sở NN-PTNT), trong quy hoạch của tỉnh thì diện tích tiêu chỉ dừng lại ở mức 5.000 ha, nhưng hiện tại đã phát triển lên khoảng 5.700- 5.800 ha. Diện tích tiêu vượt kế hoạch này chủ yếu tập trung ở các địa bàn trên và chỉ trong thời gian 1-2 năm gần đây, khi giá tiêu không ngừng tăng cao. Vậy ngành nông nghiệp đã có khuyến cáo gì?

Phó giám đốc Sở NN-PTNT Nguyễn Văn Sinh cho rằng, không một cấp thẩm quyền nào “dám” ra văn bản “cấm trồng tiêu” cả! Bởi bất kỳ ngành sản xuất nào cũng đều được chi phối theo quy luật cung – cầu của thị trường. Giá tiêu đang cao ngất ngưởng thì người nông dân chạy đua để phát triển thêm diện tích cây tiêu là điều tất yếu. Và nói như ông Sinh: trong “câu chuyện trồng – chặt, chặt – trồng” này đã bộc lộ sự bấp bênh, thiếu bền vững của ngành sản xuất nông nghiệp nói chung, trong đó đáng quan tâm nhất là hàng hóa nông sản. Điều quan trọng là phải quy hoạch, tổ chức lại cho từng ngành sản xuất theo phương thức tích tụ đất đai, hình thành vùng nguyên liệu hàng hóa có thương hiệu thì mới mong giải quyết được vấn đề trên.

Chia sẻ thêm điều đáng quan tâm này, ông Y Bia – Chủ tịch huyện Krông Buk cho rằng, trong “cơn sốt” trồng tiêu đang lan rộng ở địa phương này cũng bắt đầu từ hiệu quả kinh tế tức thời mà ra. Người ta tính toán: một sào tiêu hiện nay cho thu nhập gấp hai lần trồng cà phê và nhiều loại cây trồng khác. Vì vậy, tình trạng phá bỏ vườn cà phê, cây ăn quả… thậm chí xâm hại cả vành đai rừng cảnh quan, sinh thái trên địa bàn để tận dụng trồng tiêu là vấn đề diễn ra phổ biến hiện nay. Một huyện, từ chỗ chỉ có hơn 400 ha tiêu, chủ yếu tập trung ở các xã (có điều kiện tự nhiên, sinh cảnh) phù hợp với cây tiêu như Cư Kpô, Krông Buk… đến nay đã được mở rộng ra trên nhiều địa phương khác, với diện tích lên hơn 600 ha.

Theo đánh giá của Phòng trồng trọt (Sở NN-PTNT), diện tích tiêu của Dak Lak sắp tới không dừng lại ở con số 5.700-5.800 ha mà sẽ tăng gấp đôi so với quy hoạch, khoảng 10.000 ha. Dự báo này hoàn toàn có khả năng xảy ra, bởi qua trao đổi với ông Đỗ Trọng Vinh – Giám đốc Công ty Tư vấn đầu tư và phát triển Nông – Lâm nghiệp Ea Kmát, được biết: mặc dù công ty đã chuẩn bị số lượng giống đủ trồng hơn 5000 ha, nhưng hiện tại vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu trồng tiêu cho người dân trên địa bàn tỉnh.

Là những hệ lụy 

Ông Nguyễn Văn Sinh nhận định: một khi quy hoạch trồng trọt bị phá vỡ thì đối với bất kỳ loại cây trồng nào cũng sẽ nảy sinh nhiều vấn đề đáng quan tâm. Thứ nhất là chất lượng, do không kiểm soát hết các cung đoạn đầu tư sản xuất – từ cây giống, kỹ thuật, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản… nên hạt tiêu Dak Lak chắc chắn sẽ không đạt được phẩm cấp mà thị trường đòi hỏi. Theo đó, khi mọi người đua nhau trồng tiêu, điều tất yếu xảy ra là “cung sẽ vượt cầu” và tất nhiên giá cả sẽ giảm dần khiến hiệu quả kinh tế của loại cây trồng này giảm sút, không bền vững nữa. Thứ hai là tình trạng suy thoái, bạc màu đất đai do lối canh tác xô bồ, triệt hạ cả vành đai cây che bóng có tác dụng ngăn chặn sự trôi rửa của đất để tận dụng trồng tiêu sẽ làm cho độ phì của đất nhanh chóng kiệt dần. Chỉ sau vài năm là diện tích đất ở những vùng được canh tác theo lối “bóc lột” như thế chắc chắn sẽ bị sa mạc hóa… không thể trồng được các loại cây có giá trị kinh tế cao.

Từ tính toán và cảnh báo này, ông Sinh chỉ ra thực tế các vùng trồng tiêu ngoài quy hoạch ở địa bàn Ea H’Leo, Krông Buk, Buôn Hồ, Krông Pak, Krông Năng… hiện đã lên đến 300- 400 ha sẽ là mối lo cho ngành nông nghiệp vốn bấp bênh và thiếu bền vững như hiện nay.